Duurzaam eten

Alles wat je eet en drinkt heeft invloed op het milieu. Maar door slim te kiezen kun jij de invloed van jouw eten op het milieu flink verminderen en in sommige gevallen zelfs halveren. Voor het milieu maakt het namelijk veel uit of je bijvoorbeeld een biefstuk eet of bonen, en of je eten weggooit of niet. Maar ook of een voedingsmiddel bewerkt is of niet. Voor bewerkte producten zoals snacks, snoep en frisdrank is veel energie en water nodig.

Duurzaam eten is goed voor het milieu én je gezondheid. De belangrijkste stappen op een rij:

1 Eet minder vlees: kies vaker peulvruchten en noten, en geef groenten en fruit een hoofdrol.
2 Verspil zo min mogelijk voedsel, zo voorkom je verspilling van energie en water.
3 Eet geen of weinig (ultra) bewerkte producten zoals snacks, snoep en frisdrank.
4 Drink vooral kraanwater, (kruiden)thee / koffie.
5 Eet minder zuivel en kaas.
6 Kies producten van het seizoen en zoveel mogelijk van dichtbij.
7 Kies voor milieukeurmerken
8 Kies voor producten zonder plasticverpakking.

Zo eet je in grote lijnen goed voor jezelf en voor ons milieu. En draag je bij aan het terugdringen van de opwarming van de aarde en klimaatverandering. Daarnaast beperk je zo het verlies aan biodiversiteit.

Biodiversiteit is essentieel voor de mens, want het staat aan de basis van ons voedsel, een schone lucht en een goede kwaliteit van de bodem.

Gezond Voedingspatroon

Bij een gezond voedingspatroon eten we vooral plantaardige en weinig dierlijke producten. Een gezond menu is rijk aan groenten, fruit, peulvruchten, noten, volkorenproducten, bevat weinig melkproducten en vis, en is arm aan rood- en bewerkt vlees, alcoholische en suikerhoudende dranken, zout en verzadigde vetzuren.

Dus eet je veel groenten, fruit, volkoren graanproducten, bonen, olie en noten? Drink je vooral kraanwater? Neem je weinig vlees en zuivel? En neem je geen of weinig snoep, snacks of frisdrank? Dan eet je in grote lijnen goed voor jezelf en ons milieu.

Voor uitgebreidere informatie kijk op voedingscentrum.nl.

Wil je volledig plantaardig eten kijk dan voor voedingsadviezen op schijfforlife.nl

Benieuwd wat mensen die in goed gezondheid bovengemiddeld oud worden eten in de Blue Zones? En hoe het gezondheidsdieet eruitziet dat gezond is voor zowel mens als planeet?

Wat heeft eten met klimaatverandering te maken?

Eten en drinken produceren kost veel energie, denk aan het verwarmen van tuinbouwkassen en het transport van voedsel over de hele wereld, maar ook het bewerken, verpakken en koelen kost energie. Daarnaast is er grond, mest en water voor nodig.

Omdat er steeds meer mensen op aarde zijn en ze meer energie gebruiken, komen er steeds meer gassen in de lucht en warmt de aarde sterker op dan vroeger. Dat heet het broeikaseffect. Door de opwarming van de aarde verandert het klimaat. IJskappen smelten en het zeewater komt hoger te staan. Dit is een risico voor de mens en de natuur.
Een van die broeikasgassen die ontstaat is kooldioxide (CO2). Vooral bij het verbranden van brandstoffen, zoals kolen, aardgas en aardolie komt er veel CO2 in de lucht.

Voedselkilometers

Transport van voedsel gebeurt per vrachtwagen, boot en vliegtuig. Van alle vrachtwagens rijdt er 1 op de 3 voor het vervoeren van voedsel. Voedsel wordt meestal meerdere keren vervoerd voordat het in de winkel ligt, omdat het vaak op een andere plek wordt bewaard en verpakt. Als boodschappen met de auto naar huis worden vervoerd, kost ook dit brandstof. Het verminderen van voedselkilometers en transport met zero emissie zijn oplossingen om klimaatverandering terug te dringen.

Vlees en zuivel meeste uitstoot

Van al het voedsel zorgt vlees en zuivel voor de meeste uitstoot van broeikasgassen. Dat komt omdat koeien en varkens broeikasgassen uitstoten via hun mest. Ook is er veel veevoer nodig. Voor het verbouwen van veevoer zoals soja wordt vaak tropisch bos gekapt. Naast verlies aan biodiversiteit komen daarbij veel extra broeikasgassen vrij. Dit komt omdat natuur, zoals bos en veengrond, heel veel kooldioxide vasthoudt. Bij het ontginnen van deze grond komen er dus broeikasgassen vrij.

Vervuiling en verlies aan biodiversiteit

Bij het produceren van voedsel ontstaat er ook vervuiling. Bijvoorbeeld door plastic verpakkingen die worden weggegooid, bestrijdingsmiddelen die terechtkomen in de grond en in sloten, en fijnstof die ontstaat bij het houden van kippen en varkens. De grootste vervuiling ontstaat doordat er te veel stikstof en fosfaat uit mest terechtkomt in de lucht, de bodem en in het water. Daardoor wordt de natuur verstoord. Dieren en planten gaan dood en ook voor mensen is het ongezond. 

Lees meer over duurzaam voedsel op fao.org / voedingscentrum.nl /wur.nl

Biodiversiteit staat onder druk

Biodiversiteit is essentieel voor de mens, want het staat aan de basis van ons voedsel, een schone lucht, een goede kwaliteit van de bodem, en andere ecosysteemdiensten. Biodiversiteit en natuur zorgen ook voor ons welzijn: groen doet ons goed. Lees meer op wur.nl.

Huidig voedselsysteem is niet duurzaam

Een duurzaam voedselsysteem is een systeem dat voorziet in de voedsel- en voedingsmiddelenbehoefte van zowel huidige als toekomstige generaties, waarbij ook de ecologische systemen op aarde worden beschermd. Het huidige voedselsysteem is niet duurzaam. Op wereldschaal is de voedselproductie verantwoordelijk voor ongeveer 25% van de totale broeikasgasemissies en voor 60% van het verlies aan biodiversiteit. Voor verduurzaming van het voedselsysteem is een rol weggelegd voor zowel de spelers in de productie- en aanvoerketen, als de consument en het beleid. Lees meer op rivm.nl

Eiwittransitie

Duurzaam eten betekent minder vlees en zuivel eten en overgaan op een meer plantaardig voedingspatroon met vaker peulvruchten en noten. Ook zeewier en algen zijn een alternatief voor vlees. 

Peulvruchten en Noten van dichtbij

Het eten van Peulvruchten is niet alleen gezond voor de planeet maar ook voor je eigen gezondheid. Zo helpt het eten van peulvruchten om je bloedvaten gezond te houden. Verder bevatten ze eiwit, veel vezels, ijzer en andere nuttige voedingsstoffen. Daarom geldt het advies om peulvruchten elke week te eten. Peulvruchten zijn een goede vleesvervanger.

Peulvruchten zijn bruine, witte en zwarte bonen, kapucijners, kievitsbonen (borlotti), limabonen, linzen, kikkererwten, spliterwten, kidneybonen, lupinebonen en sojabonen. 
Kies je voor peulvruchten uit Nederland of Europa dan ben je nog duurzamer bezig. 

Soja uit Nederland

Soja is voedsel voor de mens maar wordt ook als voedsel voor vee gebruikt. Voor het verbouwen van soja wordt vaak tropisch bos gekapt.

Soja is een plant uit de familie van de vlinderbloemigen waartoe ook de in Nederland meer bekende gewassen als erwt, veldboon, luzerne en lupine behoren. De vlinderbloemige planten kenmerken zich door de vorming van zogenaamde stikstofknolletjes aan de wortels. Hiermee kunnen ze stikstof uit de lucht binden en zo in hun eigen stikstofbehoefte voorzien. Soja vormt peulen aan de plant met daarin kleine boontjes. Het eiwitgehalte van deze boontjes is erg hoog (35-40%) en de kwaliteit van het eiwit is hoogwaardig. Daarnaast bevat de sojaboon ook nog olie (15-20%) die geschikt is voor diverse toepassingen. Na de winning van de olie uit de boon blijft er een zeer eiwitrijke koek over (schroot) dat wordt gebruikt voor veevoeders.

Soja is goed in Nederland te telen maar er zijn wel rassen nodig die zijn aangepast aan het Noordwest Europese klimaat. Hiervoor wordt onderzoek gedaan. Lees meer op wur.nl.

Noten

Met een handje noten per dag (25 gram) doe je jouw lichaam een plezier. Het eten van noten helpt om je bloedvaten gezond te houden. Verder leveren noten veel gunstige voedingsstoffen zoals vezels, eiwit, ijzer en onverzadigd vet.

Alle ongezouten noten zijn goed voor je. Dus ongebrand (rauw), gebrand en geroosterd. Denk aan walnoten, hazelnoten, amandelen, cashewnoten, paranoten, pecannoten en pistachenoten. Kies je voor noten uit Nederland of Europa dan ben je nog duurzamer bezig.

Zeewier en Algen

Er zijn veel verschillende soorten zeewieren en algen. Beide zijn een goede bron voor eiwitten en ijzer. 

De teelt van zeewier en algen belast het milieu weinig: er is nauwelijks grond, zoet water of fossiele brandstof voor nodig.

Het is duurzamer om te kiezen voor zeewier en algen van dichtbij. In de Oosterschelde is een Nederlandse zeewierboerderij waar zeewier wordt gekweekt. Ook in de Noordzee wordt een zeeboerderij opgezet. 

Wees wel terughoudend om vaak zeewier als vleesvervanger of groente te eten. Zeewieren kunnen namelijk sterk variëren in de hoeveelheid zware metalen, jodium en zout en het is niet altijd duidelijk hoeveel er daarvan inzit.

Er worden onderzoeken gedaan naar duurzame zeewierteelt. Er is meer inzicht nodig in de nutriënten balans op zee om te komen tot een vorm van kringlooplandbouw op zee, zegt ecoloog Jaap van der Meer.
Lees meer op wur.nl

Lees meer over gezondheidsaspecten van peulvruchten, noten en zeewier op voedingscentrum.nl

Korte Ketens

Korte, regionale voedselketens zijn een waardevolle aanvulling op ons huidig voedselsysteem. Het huidige systeem is grotendeels gebaseerd op lange, internationale voedselketens. Nodig is een evenwichtigere samenstelling van lokaal en mondiaal geproduceerde producten.

Nederland heeft heel veel vers voedsel binnen handbereik. We hebben vers voedsel in overvloed. 
Korte voedselketens beperken voedselkilometers en zijn een katalysator van de transitie naar kringlooplandbouw.

Kringlooplandbouw draait op het principe dat alle biomassa optimaal gebruikt wordt. De reststromen van de ene keten zijn de grondstoffen voor een andere keten. Zo wordt bijvoorbeeld voedsel dat wij niet meer eten als diervoer gebruikt. Om tot zo’n circulair landbouwsysteem te komen, hebben we een transitie nodig waarin plantaardige en dierlijke productieketens slim aan elkaar worden geknoopt.

Dieren zetten reststromen en gewassen die wij niet willen of kunnen eten om in eiwitrijke voeding.

Paar keer in de week vlees op het menu

Een paar keer in de week vlees eten in plaats van elke dag vlees op het menu draagt bij aan een duurzamer voedingspatroon. Uit voorlopige berekeningen blijkt dat in een circulair voedselsysteem het meest duurzame dieet ongeveer 20 gram dierlijk eiwit per dag bevat.

Lees meer over kringlooplandbouw op wur.nl.

Lees meer over korte ketens in het boek Nederland Voedsel Paradijs van hoogleraar toegepaste economie Barbara Baarsma.

10 Miljard Monden

In 2050 telt onze planeet bijna 10 miljard inwoners. Voor de productie van dierlijke producten zijn meer water, energie en andere natuurlijke hulpbronnen nodig dan voor plantaardig voedsel. En die hulpbronnen raken snel uitgeput. Hoe gaan we de toekomstige wereldbevolking voeden?

Lees meer in het het boek 10 Miljard Monden. In dit boek bieden 80 Wageningse onderzoekers een uniek inkijkje in onderzoeken om zo samen tot oplossingen te komen voor het wereldvoedselvraagstuk.